Kliknij tutaj --> 🎽 maria janion polacy i ich wampiry

Maria Janion. 4.21. 114 ratings1 review. Mit wampiryczny doczekał się w Anglii, we Francji i w Niemczech wielu opracowań. Ukazano w nich rozmaite aspekty wampiryzmu uznanego za najpotężniejszy mit literacki XX wieku. Aleksander Dumas napisał w swoim Wampirze prorocze sł „Dokądkolwiek pójdziemy, będzie zawsze szedł za nami”. Janion rywalizowała z mężczyznami na warunkach, które zastała, nie domagała się dodatkowych punktów za swój gender, ona ich nie potrzebowała. Dlatego może utrwaliła się zbitka profesor Janion" - uważa Mateusz Werner. Podczas otwarcia Kongresu Kultury Polskiej w październiku 2016 roku odczytano list Marii Janion do jego uczestników. Zło i jego psychopatologia stanowi podstawowy problem powieści gotyckiej”. Po pierwsze nie przemawia do mnie koncept jakiejś abstrakcyjnej, aksjologicznej kategorii zła. A nawet, jeśli istnieje coś takiego i jeśli można w ten sposób określić niektóre wampiry, to z pewnością nie są to te wampiry, które mogą mnie zainteresować. Quo vadis Henryka Sienkiewicza. – ćwiczenia wprowadzające. 1. Wpisz w tabelę brakujące informacje o osobach z kręgu Nerona. Wybitna polska humanistka i historyczka literatury prof. Maria Janion spoczęła w piątek w Alei Profesorskiej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. „Myślę, że jej książki mnie kształtowały, może nawet zmieniły moje życie” – napisała Olga Tokarczuk w liście do uczestników pogrzebu. Comment Rencontrer Des Gens Sur Facebook. Miało być o czymś innym, ale postanowiłam zrobić użytek z ostatnio nabytych wiadomości. Tematyka od dawna była mi bliska, choć jednak nie aż tak. Zawsze wydawało mi się, że wampiry to nabytek zachodni. Jakby nie patrzeć Amerykanie przodują w wytwarzaniu książek i filmów o krwiopijcach. A Dracula Brama Stokera nie dał mi wystarczająco do myślenia. Z otępienia wyrwało mnie pytanie, które miałam przygotować na obornę pracy licencjackiej: Klasyfikacja wampira według Marii Janion. Spodziewałam się jakichś nowoczesnych cudów typu dobre i złe wampiry, może coś względem pochodzenia... Sama tak do końca nie wiem. Natomiast po przeczytaniu artykułu Polacy i ich wampiry byłam w lekkim szoku. Nie ma co ukrywać, że tego się zupełnie nie spodziewałam. 1. WAMPIR-PATRIOTA Może to samo w sobie nie byłoby tak zaskakujące, gdyby nie podany przez słynną badaczkę przykład. Idąc więc tokiem wywodów Marii Janion, porozmawiajmy o Rejtanie. Wydaje mi się, że każdy z Was zna tę historię. Może jednak pokrótce przypomnijmy: Rejtan padł na progu Izby Poselskiej, rozdzierając koszulę na piersiach. Chciał przeszkodzić posłom w opuszczeniu sali posiedzeń i skazaniu ukochanej Rzeczpospolitej na podział. Źródła podają kilka wersji słów, które wtedy wypowiedział, zatrzymajmy się jednak przy najczęściej cytowanych: Zabijcie mnie, zdepczcie, lecz nie zabijajcie Ojczyzny. Dramatyczny zarówno w gestach, jak i słowach został uwieczniony przez Matejkę. Na wieść o pierwszym rozbiorze Rejtan oszalał i krótko potem popełnił samobójstwo. 2. WAMPIR-MŚCICIEL Na początek może Konrad z Dziadów cz. III. Każdy, kto czytał, na pewno pamięta pieśń o Pieśni. Bluźniercze wyznanie bohatera, że będzie walczył o Ojczyznę: Zemsta, zemsta na wroga z Bogiem i choćby mimo Boga Pozostali bohaterowie przebywający wtedy z Konradem w więzieniu od razu oceniają to wyznanie. Uznają je za bluźnierstwo! Konrad jednakże (może za podszeptem diabelskim) dąży do obalenia cara i odzyskania wolności przez ukochaną Rzeczpospolitą. Poświęca dla niej wszystko. Chce się mścić. Drugim bohaterem, który dla zemsty jest w stanie wiele wycierpieć jest Konrad Wallenrod z utworu o tymże tytule. Od młdych lat przebywa na terytorium wroga, podszywa się pod mistrza Zakonu Krzyżackiego... Poświęca swoją wolność, tożsamość i miłość do pięknej kobiety w imię zemsty na wrogu. 3. WAMPIR-RZECZPOSPOLITA Przyznam szczerze, że tutaj mam sporą zagwostkę. Maria Janion nie podaje przykładu na taką bohaterkę, a i mnie było ciężko cokolwiek znaleźć. A raczej, poszukiwania zakończyły się fiaskiem. Może gdy będę miała więcej czasu na zastanowienie się nad tematem, uda mi się coś tutaj dopasować. A może Wam udało się natrafić na wyobrażenie Polski jako kobiety-wampirzycy? 4. WAMPIR-POWSTANIEC W niektórych utworach literackich, zwłaszcza z epoki romantyzmu, pojawia się bohater wampiryczny – powstaniec. Zwykle jest to bojownik z powstania styczniowego. Sponiewierany, zakrwawiony, zagłodzony... A jednak poświęcający wszystko, włącznie z życiem, dla Ojczyzny. Owładnięty szaleństwem patriotyzmu walczy za Polskę, mimo że od początku sprawa jest przegrana. Tu dobrymi przykładami są Upiory Przyborowskiego i Bal widm Grosek-Koryckiej. O tym, że literatura polska, a przede wszystkim sami Polacy cierpią na „ogólną niemożność” podjęcia tego problemu, wiedział już Witold Gombrowicz, pisząc esej o Sienkiewiczu oraz powierzając niektóre ze spostrzeżeń Dziennikowi. Z jego braku w naszej sztuce zdawał sobie sprawę aż nadto dobrze Stanisław Brzozowski, autor wielu uzasadnionych, jak czas pokazał, oskarżeń stawianych kulturze polskiej. Także Czesławowi Miłoszowi jako autorowi książki Człowiek wśród skorpionów, poświęconej dorobkowi wspomnianego twórcy, zagadnienie to, a właściwie jego brak, co jakiś czas z różnym natężeniem przychodzi na myśl. Wszyscy wymienieni myśliciele w tym jednym punkcie zgodni są wręcz niewiarygodnie. Odmiennego zdania jest jedynie Maria Janion i w swym znakomitym studium zatytułowanym Polacy i ich wampiry podejmuje odważną polemikę z podobnymi przekonaniami. Dla ich gruntownego zrewidowania – gdyż już dość mocno, żeby nie rzec na dobre, zdążyły się zakorzenić w polskiej świadomości – badaczka przedstawia liczne argumenty, przy okazji potwierdzające słuszność wykonania tak śmiałego gestu. Jesteśmy tu świadkami fascynująco ostrej kolizji poglądów, na dodatek na jakiś zasadniczy temat. Postarajmy się więc, po uprzednim skonfrontowaniu ze sobą odmiennych stanowisk, by odsłoniły się przed nami kulisy całej sprawy, wniknąć w całą zawiłość kwestii, posiłkując się narzędziami oferowanymi – uprzedźmy dalsze rozważania – przez psychologię ze szkoły Junga. Być może po przesunięciu niektórych akcentów, postawieniu innych pytań i udzieleniu odmiennych na nie odpowiedzi, w rezultacie uda nam się posunąć owe rozważania nie tyle naprzód, co spojrzeć na nie z trochę innego miejsca, ale również zarysować – co jest wszak głównym powodem podjęcia niniejszej kwestii przeze mnie – kontury jeszcze innej odpowiedzi na początkowe pytanie. Zatem o jakiż problem tu idzie? Pomoże go nam wyartykułować, tudzież w całej rozciągłości zaprezentować, sąd zacytowany niżej. Bowiem i Gombrowicz, i Miłosz, i Brzozowski prawie jednogłośnie stwierdzają, że kultura polska: [...] chyłkiem wymija problem zła, że nie chce się do niego wprost ustosunkować, a jeżeli to czyni, to bardzo jednostronnie, że nie dostrzega jego wymiarów metafizycznych (Janion, 1989, s. 7). Poza tym kultura polska jawi się jako pozbawiona Cienia w rozumieniu Jungowskim. Spośród archetypów najbardziej empiryczny charakter mają te – przypomnijmy – które najczęściej i najsilniej wpływają na ego, bądź też zakłócają jego funkcjonowanie. Są to archetypy: cienia, animy i animusa. Postacią najłatwiej dostępną doświadczeniu jest cień (Jung, 1993, s. 68). Symbolizuje on – najkrócej rzecz ujmując – naszą „drugą stronę”, naszego „ciemnego brata”. Bez Cienia jesteśmy tylko dwuwymiarowi. Składają się nań gorsze aspekty osobowości człowieka, z istnienia których nie za bardzo on zdaje sobie sprawę. Dlatego musi podjąć trud ich poznania, aby mógł zaistnieć jako trójwymiarowy, pełnokrwisty. Każda kultura, tak jak pojedynczy człowiek, posiada swój Cień, który zawiera niejasną, nieodkrytą, zapomnianą, niechcianą, nierzadko tajemniczą stronę życia. Według Junga pełna prawda o człowieku i kulturze musi uwzględniać sferę Cienia. Sprawdźmy, co w tym kontekście na temat polskiej kultury mieli do powiedzenia przywołani na początku wywodu autorzy. Czesław Miłosz (1962) we wspomnianej książce poświęconej Stanisławowi Brzozowskiemu i noszącej niezwykle wymowny tytuł Człowiek wśród skorpionów, zwrócił uwagę na niemożność Polaków wyrwania się „z zaklętego kręgu myślenia »polonocentrycznego« mesjanizmu”. Z tego jednostronnego podejścia, które przypisywało wszystko dobro Polsce i wszystko zło Rosji (Janion, 1975, s. 235). Uraz rosyjski wyjaławiał Polaków intelektualnie i artystycznie, ponieważ przesłaniał im prawdę o kondycji ludzkiej, następowało u nich przesunięcie zła i cierpienia, z jakim zmaga się cały nasz gatunek, na jeden zespół geograficzno-historyczny. [...] Dlatego pisarze polscy przegrywali, ile razy starali się zstąpić w demonizm ukryty nad powierzchnią spraw ludzkich (Miłosz, 1962, s. 18). Diagnoza Miłosza i Brzozowskiego zaskakująco współbrzmi – jak to już wcześniej zostało zasygnalizowane – z wnioskami Witolda Gombrowicza (1986a), który w eseju zatytułowanym Sienkiewicz postawił w stan oskarżenia autora Trylogii jako niestrudzonego producenta polskiej przeciętności, łatwości i, co najważniejsze, „ładności”. Innymi słowy, obarczał go odpowiedzialnością za wytwarzanie „polskiej urody”. Ale trzeba powiedzieć, że Sienkiewicz dla Gombrowicza jest tu zaledwie kulminacją długiego procesu. Weźcie do ręki literaturę naszą z XVI i XVII stulecia, a przekonacie się, że ona prawie zawsze utożsamiała urodę z cnotą. Nie było w niej miejsca na piękność zrodzoną wyłącznie z życia. [...] Natura ludzka objawia się w grzechu, w żywotnej ekspresji, i ten, kto nie znał takiego okresu żywotności, kto od dzieciństwa był tylko cnotliwy, niewiele będzie wiedział o sobie (Gombrowicz, 1986a, s. 353, 354). Gombrowicz nie byłby sobą, gdyby nie wspomniał w tym kontekście o Mickiewiczu oczywiście. Autor Pana Tadeusza był największym – jego zdaniem – objawieniem tej estetyki polskiej, która: [...] nie lubi „babrać się w brudach” [...] Ponieważ utraciliśmy niepodległość i byliśmy słabi, przyozdobił słabość naszą pióropuszem romantyzmu, uczynił z Polski Chrystusa narodów, przeciwstawił naszą cnotę nieprawości zaborców i wyśpiewywał piękno naszych krajobrazów (Gombrowicz, 1986a, s. 356). W niejakiej opozycji w stosunku do zreferowanych opinii na temat specyfiki kultury i literatury polskiej pozostają sądy zawarte w zbiorze esejów napisanych przez Marię Janion (1989) i opublikowanych pod wspólnym tytułem Wobec zła. Z dwóch co najmniej powodów naszą uwagę przyciągnie, sygnalizowane wcześniej, studium nazwane przez autorkę Polacy i ich wampiry. Po pierwsze, odnaleźć w nim możemy bezpośrednie, poparte niezwykłą erudycją badaczki, ustosunkowanie się do tematu, który w przyjętym na użytek niniejszego dyskursu porządku myślowym interesuje nas najbardziej. Po drugie, stanowi ono praktyczne zastosowanie do badań literackich zasad krytyki fantazmatycznej, ufundowanej na psychoanalizie i francuskiej krytyce tematycznej, która stwarza szansę przeniknięcia wszelkiego rodzaju romantycznych fantazmatów, w tym także wampirycznych. Bowiem kiedy ujmiemy polską literaturę romantyczną w perspektywie wampiryczno-fantazmatycznej z zastosowaniem odpowiedniego instrumentarium metodologicznego, wówczas okaże się, że zarzuty trzech omówionych poprzednio twórców ulegną znacznemu złagodzeniu. Ale jednak mimo wszystko nie zanegowaniu. Dlaczego? W studium Marii Janion trzy wątki myślowe, nierozerwalnie ze sobą splecione, wydają mi się najistotniejsze. Stanowią one w zasadzie odpowiedzi na trzy postawione przez autorkę pytania, z których pierwsze: – dlaczego Mickiewicz w „centrum narodowego arcydzieła”, jakim jest III część Dziadów, umieszcza wampiryczny śpiew Konrada? – prowokuje do sformułowania następnych, mających naturę nieco ogólniejszą. I już w drugim pytaniu badaczka podejmuje kwestię drażliwą, bo będącą przedmiotem sporów „niezliczonej rzeszy polemistów aż do dzisiaj”, gdyż dotykają sprawy charakteru narodowego Polaków. Jakiż on jest zatem – „idylliczny”, łagodny, czy przeciwnie – wampiryczny, mściwy? W rozwikłaniu zagadki pomagają autorce „najświetniejsi” znawcy kultury Słowian (Kazimierz Moszyński, Aleksander Brückner), a przede wszystkim sam Mickiewicz, który w prelekcjach paryskich daje wykład „osobliwej antropologii wampirycznej”. I wreszcie trzecie pytanie, będące konsekwencją dwóch poprzednich: – czy literatura polska podejmuje problem zła? Trzeba zaznaczyć, że udzieleniu odpowiedzi na nie podporządkowany jest wywód autorki i właściwie do rozstrzygnięcia tej fundamentalnej kwestii nieustannie zmierza. Kazimierz Brodziński, piewca słowiańskich cnót rolniczych i najkonsekwentniejszy w naszej kulturze reprezentant światopoglądu idyllicznego, dołożył wielu starań, aby polski charakter narodowy związać z „łagodnością”, „okropność” uznając za domenę literatury niemieckiej. Zdaniem Marii Janion w tym czaiła się przeszkoda dla ludowej, słowiańskiej mitologii wampirycznej, niezbicie dowodzącej mściwości (o czym świadczą liczne wampiryczne fantazmaty wyobraźni ludowej), demoniczności, a nie sielskość duszy słowiańskiej. Także treść odśpiewanej przez Konrada z Dziadów wampirycznej pieśni, przeplatanej „szatańskim” refrenem: „Tak! zemsta, zemsta, zemsta na wroga, / Z Bogiem i choćby mimo Boga!” – byłaby dowodem czegoś zupełnie przeciwnego niż twierdzenia twórcy rozprawy O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej. Europejska literatura romantyczna metafizyczne zagadnienia zła wyrażała za pomocą stworzonej do tego celu figury sobowtóra. Nowela Stevensona, utwory Jeana Paula czy Hoffmanna są jakby wzorcową artystyczną wizją problemu rozumianego podobnie przez Junga, Freuda i romantyków. Do sprawy tej jeszcze powrócimy. Na razie skupmy się nad wywodami autorki Wobec zła. Figura wampira jest odpowiednikiem w literaturze polskiej – tak przynajmniej sądzi Maria Janion – sobowtórowych „dwoistości obrazu egzystencji ludzkiej” romantyzmu niemieckiego. Co skłoniło badaczkę do sformułowania takich wniosków? Przede wszystkim sam Mickiewicz, który w prelekcjach paryskich przyjął przeświadczenie, że „upiór rodzi się z dwoistym sercem i dwoistą duszą [...]. W wampirze dusza negatywna czy serce negatywne (złe, szatańskie) bierze górę: w ten sposób rozwija się w nim i spełnia pęd niszczycielski” (cyt. za: Janion, 1989, s. 44–45). Wobec tego, jeślibyśmy uznali, że Konrad jest dwoisty – a wiele dowodów na to przytacza w swoim tekście Maria Janion – „to wtedy jego straszna pieśń o Pieśni dawałaby się rozumieć jako produkt jego duszy »szatańskiej«, ale i słowiańskiej, a nawet prasłowiańskiej [...] Konrad identyfikuje się z Pieśnią, staje się wampirem i przyjmuje na siebie to brzemię” (Janion, 1989, s. 46). Polacy zatem „mogli (chociaż jakby jednak na długo nie mogli) być źli – konkluduje autorka studium Polacy i ich wampiry – stając się wampirem, Polak oddawał się »złej« zemście na wrogu” (Janion, 1989, s. 52–53). Zauważmy, iż z jakichś powodów Maria Janion wniosek swój opatruje pewnym, w nawiasie umieszczonym co prawda, ale jakże istotnym z naszego punktu widzenia zastrzeżeniem. Ponieważ pieśń Konrada jest tak krańcowo frenetyczna, ciemna i ocierająca się o demonizm, więc na różne sposoby – poczynając od księdza Lwowicza (postaci z dramatu), a na wybitnych historykach literatury kończąc (Wacław Borowy, Juliusz Kleiner) – starano się jej wymowę zdecydowanie osłabić, bądź – żeby użyć języka klasycznej psychoanalizy – stłumić. Dlaczego tak się działo? Używając terminologii Junga, można by powiedzieć, że kultura polska i Polacy jawią się jako gałąź ludzkości, która wskutek dziwnych okoliczności utraciła swój archetyp Cienia. Albo inaczej: zrobili wszystko, aby nie dopuścić do własnej świadomości, że tak jak cały gatunek ludzki ciemna, demoniczna strona również i ich dotyczy. Teraz chciałbym zwrócić uwagę na pewną znaczącą analogię literacką. Tytułowa postać opowiadania Przedziwna przygoda Piotra Schlemihla Adalberta von Chamisso oraz Erazm Spikher z Przygód w noc sylwestrową Hoffmanna są w niemieckiej literaturze romantycznej nieodłączną i zarazem dość osobliwą parą bohaterów. Problem, z którym się boryka każdy z nich, ma podobną naturę. Obaj, mimo woli, wbrew własnym pragnieniom, wskutek nieco tajemniczych okoliczności, wyobcowali się z normalnego życia w społeczeństwie. Piotr Schlemihl, jak pamiętamy, sprzedał swój cień diabłu, Erazm Spikher utracił swoje odbicie w zwierciadle. W związku z tym stali się dziwni, odmienni, niepodobni do przeciętnego członka zbiorowości ludzkiej. Nie chciano ich tolerować, na każdym kroku piętnowano ich odchylenie od normy, traktowano jak swoiste „dziwolągi”. W gruncie rzeczy nie byli wcale groźni, jednakże z powodu wspomnianego defektu, braku tej niezbywalnej cechy, trochę się ich bano. Zmuszeni więc do tego, aby włóczyć się gdzieś po krańcach świata, usiłowali odnaleźć zapomnienie w nauce lub podróżach. Erazm Spikher: [...] pewnego razu napotkał niejakiego Piotra Schlemihla, który sprzedał swój cień; chcieli iść w kompanii, tak by Erazm Spikher rzucał w potrzebie cień, a zaś Piotr Schlemihl odbijał się w zwierciadle. Ale nic z tego nie wyszło (Hoffmann, 1959, s. 240). – kończy cokolwiek ironicznie całą tę zadziwiającą historię autor Diablich eliksirów. Oba przedstawione wyżej utwory mają charakter zabawy literackiej dającej się wykładać – jak można sądzić, i takie wskazówki odnajdziemy w literaturze przedmiotu na ten temat – na wiele rozmaitych sposobów. Cień zwykło się, obok innych możliwości, interpretować jako znak drugiego „ja” człowieka. Byłby to odpowiednik demonicznej, ciemnej i złej strony natury ludzkiej. Edgar Morin, autor książki Kino i wyobraźnia skłonny jest nawet sądzić, że „Każdemu towarzyszy przez życie jego własne widmo. Nie tyle wierna kopia, nie tyle alter ego – ile coś jeszcze ważniejszego: ego alter, inny ja sam” (Morin, 1975, s. 43). Uważając, że jest to bodaj jedyny wielki, uniwersalny mit ludzkości, autor wspomnianej pracy dowodzi, że nie chodzi jedynie o replikę, podwojenie „ja”, ale o „ja” będące tego pierwszego groźnym antagonistą – komentuje te myśli Maria Janion. Innymi przykładami literackiego opracowania motywu cienia mogą być: Wilk stepowy Hermanna Hesse, Kobieta bez cienia Hugo von Hofmannsthala, Szara eminencja Aldousa Huxleya, czy bajka Oskara Wilde’a Rybak i jego dusza. Także Mefisto jako demoniczny kusiciel Fausta może być interpretowany jako ego alter. Zgodnie z podstawowym tematem Hoffmanicznym, należy dążyć do rozpoznania samego siebie, zmierzać do doświadczania siebie w podwojeniu (por. Janion, 1972, s. 315). Novalis twierdził: „nikt nie zna siebie samego, jeżeli jest tylko sobą nie będąc zarazem jeszcze kimś innym (cyt. za: Peyre, 1987, s. 214). Dlatego też sobowtór jako figura literacka obok cienia stanowi romantyczną artykulację „człowieka podświadomego”. „Taki język – zdaniem Marii Janion – mógł się przydać i przydał się Freudowi w jego badaniach nad strukturą i artykulacją podświadomości” (Janion, 1991, s. 9). Zdaniem Junga i jego interpretatorów, Zenona Waldemara Dudka, „pełna prawda o człowieku i kulturze musi uwzględniać sferę Cienia. To Cień ukazuje siłę i kontrastowość świadomego życia, mobilizuje aktywność przekształcania siebie przez twórczość i samopoznanie. Jeśli kultura zapomina, ignoruje lub izoluje Cień, zawęża życie do wąskiej smużki światła. A przecież jednym z zadań kultury jest umożliwienie jednostce zrozumienia wartości Cienia (Dudek, 1992, s. 6). W dalszych partiach swego interesującego wywodu Dudek pisze, że „kulturze, która nie jest w stanie transformować Cienia indywidualnego i zbiorowego, grozi niebezpieczeństwo zdominowania przez Cień. Życie publiczne mogą wtedy wypełnić: nieprzetworzony lęk, oskarżanie, żal, tendencje agresywne, niszczycielskie, brutalność. Czasy demokracji po ustąpieniu władzy totalitarnej są trudne, ponieważ nadmiar izolowanego nieprzetworzonego Cienia skłania do destrukcji. Zdolność do powstrzymania się przed agresją jest oznaką dojrzałości, ale tłumienie Cienia (lęku, niepokoju, zła, winy, żalu) opóźnia ewentualnie jego eksplozję” (Dudek, 1992, s. 10). Nas jednak w tym momencie interesuje w wywodach Junga inna kwestia. Bowiem w zasadzie każdy z nas ma do rozwiązania problem Cienia. Można nawet śmiało powiedzieć, że wszyscy jesteśmy potencjalnymi ludźmi Cienia. Jednakże „potrzebujemy – zdaniem Dudka – przynajmniej okresowego oczyszczenia się z niego. Dlatego szczególną formą oczyszczania jest instytucja ofiary i kozła ofiarnego. Uwalniają one od agresji, winy i lęku. Ofiara staje się wtedy nosicielem win własnych, grzechu i wszelkiego samosądu. Psychologia Cienia wskazuje, że kultura nie może istnieć bez instytucji kozła ofiarnego. Potrzebujemy jej tym bardziej, im mniejsze są możliwości samorealizacji jednostki” (Dudek, 1992, s. 21). Kiedy zatem bohaterka powieści Stanisława Brzozowskiego Sam wśród ludzi mówi: „Nie lubię Polaków – oni chcą być dobrzy dla świata, oni chcą nas otruć złym sumieniem” (Brzozowski, 1979, s. 335) – to rozumiemy, że traktuje siebie i swój naród jak rodzaj kozła ofiarnego. To, że Polacy „wyjałowieni” urazem rosyjskim i niemieckim nie chcieli, nie mogli, nie potrafili podjąć trudnych zagadnień egzystencjalnych, w tym ustosunkować się do problemu zła i jego wymiarów metafizycznych – stanowi zaledwie jedną stronę medalu i można to wliczyć w owe koszta poniesione z racji zaborów i komunistycznego zniewolenia. Druga strona zawiera się w dylemacie: – czy możliwe było w Polsce porozbiorowej „filozofowanie” albo choćby nieśmiałe penetrowanie „nocnej strony natury”? Czy fakt niedopuszczania do siebie wiadomości o istnieniu Cienia nie wynikał z działania jakiejś nieświadomej albo i świadomej woli ocalania narodowej tożsamości, która w przeciwnym razie mogłaby ulec zachwianiu i unicestwieniu wskutek zatrucia stosunków wzajemnymi żalami, pretensjami i oskarżeniami? Czy nie zadziałała tu zbawcza moc kozła ofiarnego? René Girard, autor znakomitej książki Kozioł ofiarny, pisał: [...] istotnym wymiarem wszelkich kryzysów jest [...] sposób, w jaki oddziaływają one na stosunki międzyludzkie. Wyzwala się proces „złej wzajemności”, która żywi się sama sobą, choć do przetrwania potrzebuje przyczyn zewnętrznych. [...] Pierwszy nadarzający się kozioł ofiarny położy kres kryzysowi, likwiduje wywołane przezeń międzyludzkie niepokoje, a to dzięki przerzuceniu wszelkich złych uczynków na ofiarę. Kozioł ofiarny oddziaływa wprawdzie tylko na stosunki międzyludzkie, zepsute na skutek kryzysu, lecz wywołuje wrażenie, iż działa także na przyczyny zewnętrzne [...] (Girard, 1991, s. 68). Zakończmy niniejsze rozważania harmonizującą z dotychczasowym tokiem moich wywodów i mogącą stanowić niejako ich podsumowanie tezą Junga, który pisze: Jeśli wyobrażacie sobie człowieka, który ma dość odwagi, aby cofnąć wszystkie swoje projekcje, to macie do czynienia z osobą, która jest świadoma istnienia znacznego cienia [...] nie może już teraz powiedzieć, że inni robią to czy tamto, że oni popełniają błąd i że trzeba z nimi walczyć [...]. Taki człowiek wie, że cokolwiek jest złego na świecie, jest także w nim samym; jeśli tylko nauczy się dawać sobie radę ze swym cieniem, to uczyni coś istotnego dla świata (cyt. za: Jacobi, 1996, s. 156). I. Iwasiów: wiodła za sobą ludzi pragnących poznania; G. Jankowicz: wychowała tak wiele pokoleń, jak mało kto w tym kraju; J. Sosnowski: "Transgresje" przez nią wymyślone były lekturą formacyjną dla pokoleń humanistów; W. Rymkiewicz; była Nauczycielką; M. Bieńczyk: naszą wielką Marek Bieńczyk był doktorantem prof. Janion. W rozmowie z PAP ocenił, że "była ona reinterpretatorką polskiego romantyzmu i uczyła spojrzenia na literaturę i kulturę jako na coś, co jest podstawowe dla istnienia człowieka". Bieńczyk podkreślił, że "poza tym, co Janion zrobiła dla historii polskiego romantyzmu i jego nowej interpretacji, najważniejsza były jej działalność pedagogiczna". "Była naszą wielką matką, wybitnym pedagogiem, który zmieniał biografie ludzi. Gdyby nie ona nie pisałbym książek. Zawdzięczam jej wszystko, to, że zacząłem pisać" - wspominał. "Kształtowała w nas świadomość, że nie ma nic ważniejszego niż kultura i literatura, że są one decydujące w życiu człowieka i dla życia społeczeństwa" - powiedział pisarz. Jako osobowość "potężną i magnetyczną" określił prof. Janion w rozmowie z PAP Grzegorz Jankowicz z "Tygodnika Powszechnego", dyrektor programowy Festiwalu Conrada. Zwrócił uwagę, że na zajęcia i spotkania z wybitną humanistką przychodzili nie tylko studenci polonistyki, ale i ludzie zajmujący się innymi dziedzinami kultury. "Przychodzili po to, żeby z nią współmyśleć, żeby się inspirować, żeby szukać swojej drogi w zderzeniu z jej myślą" – powiedział. "Wychowała tak wiele pokoleń intelektualistów i intelektualistek, jak mało kto w tym kraju" - ocenił. Podkreślił, że osoby, które przychodziły na zajęcia Janion "rozkwitały". "Czasami wielcy intelektualiści, intelektualistki w instytucjach akademickich sprawiają, że uczniowie, uczennice +kurczą się wewnętrznie+ pod wypływem bezwzględnej wybitności, którą napotkali na swej drodze. W przypadku Marii Janion było inaczej. W taki sposób wykorzystywała swą inteligencję i wiedzę, by inni mogli się rozwijać. Swoją energią wyzwalała ich energię i literacką pasję. Po spotkaniu z nią miało się ochotę czytać, myśleć, pisać i lepiej żyć" – wyjaśnił Jankowicz. Jak zauważył, Janion była nie tylko literaturoznawczynią, ale także „niestrudzoną komentatorką polskiej rzeczywistości historycznej, społecznej i politycznej”. „Za pomocą literatury, za pomocą odniesień do najważniejszych dla naszej kultury tekstów opowiadała polskiemu społeczeństwu, co się z nim dzieje, w jakim stadium duchowego rozwoju się znajduje” – mówił krytyk. Jego zdaniem najważniejszym rysem działalności intelektualnej Janion było to, że potrafiła konfrontować nas z tym, co w naszej historii trudne i bolesne. "Polski naród ma na swoim koncie zarówno czyny szlachetne, jak i haniebne. Janion wzywała nas do uczciwych rozliczeń, ale nie po to, by dręczyć wspólnotę, do której należała, by ją rozsadzać, by jątrzyć, lecz po to, by uczynić ją zdrowszą, otwartą i przyjazną" – ocenił Jankowicz. Wawrzyniec Rymkiewicz napisał na Facebooku: "Kiedy ktoś z nas mówił +Pani Profesor+, od razu było wiadomo, o kogo chodzi. Choć wielu było dookoła profesorów, a i nas - Jej uczniów - zaczęto z czasem tak tytułować. Maria Janion była Nauczycielką. Ktoś taki rzadko się zdarza. Żegnaj Pani Profesor! Już nigdy nie porozmawiamy o Mickiewiczu i Heideggerze, o wampirach i zbiorowej podświadomości. Jakieś cząstki Ciebie - Twoje myśli i uczucia - duchowe ślady - będą dalej w nas żyły. Może uda nam się jeszcze komuś je przekazać". Jerzy Sosnowski na Facebooku przyznaje, że trochę się bał Marii Janion. "Jej pozycja w naszym polonistycznym światku była taka, że kiedy podczas jakiejś konferencji we wczesnych latach 90. prof. Janion przywołała, zresztą krytycznie, mój tekst o Komornickiej, i poświęciła polemice z nim jakieś 30 proc. swojego referatu, w przerwie podeszła do mnie koleżanka i zapytała - oczywiście żartem, ale cóż za charakterystyczny to był żart! - jak się czuje nieśmiertelność. Seria +Transgresje+, przez nią wymyślona i współredagowana, była lekturą formacyjną, mam wrażenie, dla całego (mojego) pokolenia humanistów". "Gdy umierają wielcy, na pocieszenie mówimy, że zostanie ich dzieło. Prof. Maria Janion mówiła do nas ze środka biblioteki (zdjęcia zamieszczane teraz utrwalają Jej obraz w królestwie książek), więc ta formuła wydawać się może trafna. Jednak tracimy osobę, która odpowiadała światu, rozumiała egzystencję, wiodła za sobą ludzi pragnących poznania. To więcej niż pisanie książek" - wspominała Janion Inga Iwasiów. (PAP) autorki: Olga Łozińska, Beata Kołodziej oloz/ bko/ pat/ "Filologia Polska", t. 5, "W stronę literatury i języka", red. M. Mikołajczak, K. Węgorowska, Zielona Góra 2013, s. RawskiThis PaperA short summary of this paper1 Full PDF related to this paperDownloadPDF Pack HELP!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Maria Janion "Polacy i ich wampiry" TEKST: [1] Losy Polaków łączą się ściśle z losami ich upiorów, a zwłaszcza wampirów. To zdanie nie zostało napisane w hiperbolicznym furorze i uniesieniu. Słowiańskie przedchrześcijańskie wierzenia w upiory i wampiry trwały wszak długo i uporczywie. W latach trzydziestych naszego stulecia jeden z najświetniejszych znawców kultury ludowej Słowian, Kazimierz Moszyński, pisał, że "właśnie w dorzeczu dolnej Wisły do ostatnich czasów znajdowało się wybitne ognisko wampiryzmu. W centrum narodowego arcydzieła, w III części "Dziadów" Mickiewicza tkwi - pod względem potęgi patriotycznej dzikości, nienawiści i mściwości nie dający się z niczym w literaturze polskiej porównać - wampiryczny śpiew Konrada ("Pieśń ma była już w grobie, już chłodna...") ze słynnym refrenem: Tak! zemsta, zemsta, zemsta na wroga, Z Bogiem i choćby mimo Boga! [2] Na różne sposoby usiłowano zatuszować siłę tego utworu, zresztą i sam Mickiewicz próbował ją zdecydowanie osłabić, wkładając natychmiast w usta postaci dramatu jednoznaczną ocenę moralną. Ksiądz Lwowicz wykrzykuje: "to jest pieśń pogańska", a Kapral mu wtóruje :"to jest pieśń szatańska". Przecież jednak poeta nie tylko ją napisał, ale i wydrukował. [7] Mickiewicz wystawił dwa poetyckie świadectwa demoniczno-wampirycznej sile poezji. Konrad Wallenrod na chwilę wybucha wściekłą nienawiścią do poezji wajdelotów: Jeszcze w kolebce wasza pieśń zdradziecka Na kształt gadziny obwija pierś dziecka I wlewa w duszę najsroższe trucizny, Głupią chęć sławy i miłość ojczyzny. [8] W III części "Dziadów" ta gadzina zmienia się w wampira. To nie łagodny literacki upiór miłosnego zabójcy[z IV części "Dziadów"], to pierwotny, groźny, krwiożerczy wampir patriotycznej zemsty. Z całą świadomością Mickiewicz dokonał transformacji tamtego Upiora w tego wampira. Dlaczego tak się stało? Pieśń Konrada - czarownika, proroka, szamana, wampira - tchnie obecnością pierwotną, wampiryczną. nie da się jej ani oswoić, ani złagodzić, ani podrobić: to nie jest ogólnie uprawiana przez romantyków literacka stylizacja "na folklor". Pieśń Konrada poraża dzikością i obcością. Ujawnia straszny, szalony zew zemsty, słychać go w niej, jak wycie wampirów i wilkołaków. Czujemy, że Mickiewicz stanął tu wobec jakiejś ostateczności i zmierzył się z nią poza domeną moralności chrześcijańskiej. I przetrwało w nim to doświadczenie, chociaż przetrawione późniejszą wiarą, doświadczenie wampira. [9] Stając się wampirem, Polak oddawał się "złej" zemście na wrogu. Doznawała tu efemerycznego jakby zawieszenia dwuznaczność i dwoistość kondycji Polaków - rozdartych miedzy nakazem miłości a żądzą zemsty cnotliwych rycerzy chrześcijańskich, uplątanych wszak w zbrodnicze zamiary;idyllicznych Słowian, których wrodzona łagodność wystawiona została na najcięższą z prób - w obliczu zaborczego zła i bezprawia. W figurze wampira zawarła się głęboko uwewnętrzniona artykulacja losu polskiego, jego fundamentalnej dziejowej i moralnej - dwuznaczności/ PYTANIA: 1. Wyjaśnij, dlaczego Maria Janion mogła nazwać pieśń Konrada z III części "Dziadów" "śpiewem wampirycznym? (akapity 1, 2, 8) 6. Przedstaw literackie realizacje motywu wampira w poezji Mickiewicza. (akapity 7 i 8) 7. Wytłumacz, na czym polega związek między motywem wampira a problematyką zemsty - jedną z podstawowych kwestii etycznych z dziejów polskiego narodu. (akapity 8 i 9). PROSZĘ O POMOC!!! Proszę, aby odpowiedzi na pytania były napisane własnymi słowami, a nie przepisane linijki z tekstu:P. Mam to na poniedziałek, PROSZĘ O POMOC!!!!

maria janion polacy i ich wampiry